Krótka historia dni tygodnia w języku francuskim.

Cześć!

W dzisiejszym odcinku chciałabym opowiedzieć Ci o pochodzeniu nazw dni tygodnia w języku francuskim. Jak tłumaczy Akademia Francuska : „Le français est une langue romane. Sa grammaire et la plus grande partie de son vocabulaire sont issues des formes orales et populaires du latin” (Francuski jest językiem romańskim. Jego gramatyka i większość słownictwa pochodzi z ludowej łaciny używanej w języku mówionym.). Dni tygodnia nie odbiegają od tej reguły. A więc przyjrzymy się teraz pochodzeniu każdego z dni tygodnia, co pozwoli nam lepiej je zapamiętać. Pod nagraniem tego odcinka, na stronie francuskarnia.pl, znajdziesz linki do ciekawych francuskojęzycznych artykułów na ten temat. Acha, przy okazji nauczysz się też kilku francuskich zwrotów, które zawierają w sobie dzień tygodnia.

Posłuchaj podcastu:

Linki do artykułów:

L’histoire secrète des jours de la semaine, Le Figaro

Les mystérieuses origines des jours de la semaine, La Libre.be

Podcast do czytania- transkrypcja odcinka:

Dawniej każdy dzień był okazją do oddania czci najważniejszym rzymskim bóstwom. „Bóstwo” w języku francuskim to „la divinité”. A więc czczono w kolejności (dans l’ordre), takie bóstwa-planety jak: Sol, Luna, Mars, Mercurius, Juppiter, Venus i Saturnus. To łacińskie nazwy siedmiu planet znanych w czasach Starożytnego Rzymu (à l’époque de la Rome antique), między I a II wiekiem. Samo słowo „semaine” (tydzień) pochodzi od łacińskiego „septimana” oznaczającego coś, co jest związane z cyfrą „sept” (siedem). A co oznaczają poszczególne dni tygodnia?

Dimanche (Niedziela)

Zanim Chrześcijanie nie zmienili nazwy „Sol” na „Dies Dominicus”, to właśnie „sol” było pierwszym dniem tygodnia u Rzymian a siódmym według naszego kalendarza, powiązanym semantycznie ze słońcem i bogiem o tym samym brzmieniu, symbolizującym światło i następowanie po sobie pór roku. Ślady po tym są widoczne w języku angielskim (Sunday), niderlandzkim (Zaterdag) i niemieckim (Sonntag), gdzie nadal jako „niedziela” funkcjonują nazwy oznaczające „jour du soleil” (dzień słońca).

W uczonej łacinie „dies dominicus” oznaczał „jour consacré à Dieu, au repos » (dzień poświęcony Bogu, wypoczynkowi). Dzisiejsze brzmienie i zapis niedzieli „dimanche” funkcjonuje w języku francuskim dopiero od XVII wieku.

Francuzi mają swoje powiedzenie z wyrazem „niedziela” i „piątek”- „Tel qui rit vendredi, dimanche pleurera.”, czyli „Ten, kto śmieje się w piątek, w niedzielę będzie płakał”. Francuzi, podobnie jak Polacy, narzekają też na niedzielnych kierowców „les conducteurs du dimanche”. A „Wielka Niedziela” to po prostu « Le dimanche de Pâques. »

Lundi (Poniedziałek)

Luna, bogini księżyca (la déesse de la lune) u Rzymian, przekształca się w średniowieczu w „lunis dies”. Od 1119 roku francuskie słowo „poniedziałek” zapisywane było jako „lunsdi”, a w okresie między latami 1160 a 1174 przybrało formę, którą znamy obecnie, czyli „lundi”.

To od słowa „lundi” (zapisujemy je: L U N D I) pozostałe dni tygodnia zapożyczyły sylabę „DI”, która pochodzi od łacińskiego „dies”, czyli „jour” (dzień). A zatem poniedziałek w języku francuskim oznacza dzień księżyca.

W języku francuskim funkcjonuje też wyrażenie « Ça va comme un lundi », czyli « tant bien que mal », które moglibyśmy przetłumaczyć, jako « średnio na jeża, jak to w poniedziałek”.

Mardi (Wtorek)

Nazwa „mardi” pochodzi od „Martis dies” (le jour de Mars), czyli dzień Marsa boga wojny. Drugi dzień tygodnia w 1119 roku przyjął formę „marsdi”. Natomiast w roku 1262 słowo przyjęło współczesną pisownię „mardi”.

„Wtorek” odnajdziemy dzisiaj w wyrażeniu „Mardi gras” (tłusty wtorek), jako określenie ostatniego dnia karnawału przed początkiem postu (le carême).

Francuzi używają wyrażenia „Ce n’est pas mardi gras aujourd’hui » (Dzisiaj nie jest tłusty wtorek), gdy chcą powiedzieć- „Ubrałeś się, jak stróż w Boże Ciało.”, czyli gdy ktoś nadmiernie się wystroił i wygląda zabawnie.

Mercredi (Środa)

Słowo to pochodzi z klasycznej łaciny od wyrażenia „Mercurii Dies”, czyli „jour de Mercure” (dzień Merkurego) i dzisiejszą pisownię przyjęło między 1694 a 1740 rokiem. Środa popielcowa, czyli pierwszy dzień Wielkiego Postu to po francusku „mercredi des cendres”. Bywa, że w języku potocznym słowo „mercredi” jest synonimem, a w zasadzie jest używane jako eufemizm (ładniejszy zamiennik), znanego dobrze wszystkim słowa „merde”.

Jeudi (Czwartek)

Słowo „jeudi” pochodzi od „Jovis Dies” i oznacza „jour de Jupiter” (dzień Jowisza). Współczesny zapis graficzny tego słowa jest stosowany począwszy od 1740r. W XIX wieku czwartek dzięki Sthendalowi stał się synonimem dnia przyjęć (le jour de réceptions). Stendhal użył w tym kontekście słowa „jeudi” w „Pustelni Parmeńskiej” pisząc: „Le prince mourait d’envie de voir un de ces jeudis. »

« Wielki czwartek » to po francuski „Le jeudi saint” (dosł. Święty czwartek).

Ciekawym francuskim zwrotem zawierającym w sobie nazwę czwartego dnia tygodnia jest- „La semaine des quatre jeudis” (dosł. „Tydzień, który ma cztery czwartki”), które to wyrażenie oznacza „jamais”, czyli „nigdy”. W XIV wieku używano w tym kontekście wyrażenia « la semaine des deux jeudis » (tydzień, który ma dwa czwartki). Skąd się wzięło to powiedzenie ? Dawniej czwartek był ostatnim dniem tygodnia, kiedy dozwolone było obfite jedzenie, bo już w piątek trzeba było pościć (jeûner). Oczywiście każdy chciał, żeby jak najwięcej było w tygodniu dni takich jak czwartek, a nie takich jak piątek. Powszechnie wiadomym było, że to nie nastąpi nigdy, stąd od XIX wieku możemy już komuś powiedzieć na „święte nigdy”, czy „a tu mi kaktus wyrośnie, czyli „La semaine des quatre jeudis”.

Vendredi (Piątek)

Piąty dzień tygodnia również pochodzi z klasycznej łaciny od „veneris diem”, czyli „jour de Vénus” i jest używany w znanym nam brzmieniu począwszy od 1740 roku. Piątki z kolei były dniem podejmowania gości u bohaterów Prousta.

„Wielki Piątek” to w języku francuskim „Vendredi saint” (dosł. święty piątek).

Natomiast „piątek trzynastego” to po prostu „vendredi treize”.

Samedi (Sobota)

Nazwa „sobota” w języku francuskim pochodzi od „Jour de Saturne”, czyli „dnia Saturna” i stopniowo, pod wpływem chrześcijaństwa, ewoluowała w kierunku „samedi”. Z greki „sabbaton” i z łaciny „sabbatum” „le sabat” (szabat), sobota przybrała najpierw na początku XII wieku formę „samadi”, pod koniec XVII „samedy”, a współczesny zapis datuje się dopiero na 1740 rok.

„Wielka Sobota”, czyli przeddzień „Wielkiej Nocy” (la veille de Pâques) to w języku francuskim „Samedi saint” (dosł. Święta Sobota).

Dziękuję Ci bardzo za wysłuchanie tego odcinka podcastu. Jeśli ten temat był dla Ciebie interesujący, podziel się proszę nim z jedną osobą, którą ten odcinek również mógłby zainteresować i zostaw pozytywną recenzję na ITunes. Będę Ci bardzo wdzięczna, bo to pomoże „Francuskarni” lepiej pozycjonować się w wyszukiwarkach podcastów i więcej osób zainteresowanych językiem francuskim będzie mogło znaleźć ten podcast. Napisz mi, czy podcast w tej postaci Ci się podoba, a może wolałabyś/ wolałbyś, żeby przybrał inną formę, bardziej praktyczną- na przykład jednego francuskiego zwrotu dziennie? Do miłego usłyszenia w następnym odcinku. Merci et à bientôt!

,